Op excursie in Elburg
Eens per jaar gaat de Werkgroep Bouwhistorie Zutphen op excursie naar een bijzondere locatie vol bouwhistorie. In 2017 ging de reis naar Elburg.
Elburg is een prachtig Middeleeuws stadje met straten die in plattegrond loodrecht op elkaar staan. Dit stratenverloop is ontstaan toen Elburg aan het eind van de 14e eeuw een eindje landinwaarts werd “verplaatst”, wat nodig was doordat de zee steeds dichterbij kwam. De stad werd meteen bij die herinrichting ommuurd.
De excursie ging van start langs het tracé van Vischpoort en deels behouden gebleven stadsmuren. Ook vele monumentale panden met een Middeleeuwse oorsprong werden van buiten uitgebreid bekeken. Een aantal van die panden werd ook ‘van binnen’ bezocht.
Kinsbergenstraat 5: het stadskasteel of Arent thoe Boecophuis dat rentmeester Arent thoe Boecop aan het eind van de 14e eeuw liet bouwen voor de hertog. Vanaf 1401 tot aan 1954 was dit het raadhuis van Elburg. Er vonden diverse interieurverbouwingen plaats. In de periode 1959-1968 vond een ingrijpende restauratie plaats waarbij het gebouw deels in oorspronkelijke staat werd hersteld. Momenteel is het Nationaal Orgelmuseum er in gevestigd.
Krommesteeg 11: het Gruithuis. Ook dit huis is gebouwd in opdracht van Arent thoe Boecop, waarschijnlijk rond het jaar 1400. Pas later is er een straatje langs het gebouw aangelegd, dat noodgedwongen een bochtig verloop kreeg: de Krommesteeg (de enige kromme straat in de stad). Vooral in de 19e eeuw werd er veel aan het huis gewijzigd. Het werd een stadsboerderij met aan één zijde grote toegangsdeuren en gewijzigde raampartijen. In 1955-1957 vond een restauratie plaats die het huis deels herschiep in zijn Middeleeuwse gedaante, echter wel als gevolg van goed bouwhistorisch onderzoek.
Zuiderkerkstraat 1: de Grote kerk. Na het verplaatsen van de stad kreeg men in 1397 van de bisschop van Utrecht toestemming om een kerk te bouwen. In 1445 volgde een grondige verbouwing, waarna zelfs een herbouw volgde in 1448.
In 1566 trof ook deze kerk de Beeldenstorm en werd de kerk van alle luister ontdaan. Grote vernielingen werden aangericht in 1672 door vreemde legers. Een troep Engelsen deed dit in 1795 nog een keer. Steeds herstelde men de schade weer. In de periode 1970-1975 werd de kerk grondig gerestaureerd, zowel van binnen als van buiten.
Met een hoofd vol indrukken en met veel dank aan zowel de lokale gidsen als aan onze ‘eigen’ deskundigen keerden de leden van de werkgroep na een prachtige dag moe maar voldaan huiswaarts
Bezoek aan het Oude Bornhof nr. 33-41
Afgelopen mei deed de werkgroep onderzoek in de kelders van Bornhof 33-41.
Het bleek om een complex van twee kelders te gaan met verschillende gewelven.
In de grootste kelder troffen we een prachtig kruisgewelf aan, deze bestaat uit vier velden die worden ondersteund door een middenkolom.
Vanwege het gebruiksgemak van de bewoners (die er boven in appartementen wonen) is de ruimte onderverdeeld in een aantal bergingen. Deze zijn afgescheiden door dunne systeemwandjes. In iedere ruimte is een deel van het gewelf te zien. Door het combineren van gegevens werd de situatie duidelijk en door het uittekenen daarvan werd een compleet beeld zichtbaar.
Bezoek aan het Oude Bornhof nr. 33-41
Afgaande op het formaat van de baksteen, de hoogte van 10 lagen metselwerk en de vorm van het gewelf dateren wij het gewelf in de eerste helft van de 16e eeuw. De tweede kelder bleek een tongewelf te hebben. Beide kelders staan met elkaar in verbinding maar ooit zullen de kelders bij aparte daarboven staande huizen hebben gehoord. Ook hier kon iets over de ouderdom geconcludeerd worden: we schatten de bouwtijd op het begin van de 14e eeuw, ook naar aanleiding van de al genoemde argumenten bij de eerste kelder.
Het onderzoek voegt weer iets toe aan de geschiedenis van het Bornhof, waarover in een recent verleden een boek is verschenen. In de nabije toekomst zullen wij weer op onderzoek uitgaan!
De werkgroep op Open Monumentendag
Natuurlijk was de werkgroep erbij op Monumentendag.
We verzorgden verschillende excursies waarbij de gasten nou eens de binnenkant van diverse panden te zien kregen. Die gasten waren geïnteresseerde mensen, heel veel van buiten de stad, die graag even ergens binnen wilden kijken waar je anders niet kwam, iets ouds, iets historisch interessants.
Onderweg van het ene naar het andere pand konden we wijzen op dingen als restanten van muuropeningen, kelderluiken en dat soort zaken, waar je anders makkelijk aan voorbij loopt. Maar eenkennig zijn we niet.
Op de foto wijst werkgroeplid Constant Willems op wat bijzonderheden aan de Berkelruïne. Kijk naar de opgetogen gezichten. De beide kinderen zag iets anders, maar ook boeiend; dat is wel duidelijk.